Wiedźmy: Baba Jaga, czarownica z Nidzicy i inne słynne postacie

Magia oraz świat duchowy od zawsze fascynowały ludzi. Baba-Jaga, czarownice z Salem oraz wiedźma z Nidzicy – są ofiarami systemu, a może symbolami ukrytego zła?

Wiedźmy od wieków fascynują ludzkość. Pojawiają się w licznych mitach, legendach, baśniach i bajkach różnych kultur. To postacie, które balansują między mrocznymi demonami a mądrymi kobietami, znającymi tajemnice przyrody i ziołolecznictwa.

 

Wiedźmy w mitologii i wierzeniach

 

W mitologii wiedźmy często pojawiały się jako potężne kobiety, które posiadały ogromną wiedzę o siłach natury, sztuce leczenia i miały kontakt ze światem duchów.

Wyraz „wiedźma” pochodzi od słowa „wiedzieć”, co podkreśla ich związek z mądrością i znajomością tajemnic, niedostępnych zwykłym ludziom.

Wierzono, że wiedźmy potrafią rzucać uroki, rozmawiać z duchami, kontrolować pogodę, a także przygotowywać eliksiry o magicznych właściwościach.

Jedną z najsłynniejszych wiedźm jest Baba-Jaga. Kto z nas nie zna baśni o Jasiu i Małgosi, którzy zgubili się w lesie i trafili do chatki złowrogiej Baby-Jagi?

Wiedźma mieszkała w głębokim lesie, w chacie z cukierków i ciastek, które miały kusić zagubione dzieci. Chwytała zbłąkane maluchy, tuczyła je, a następnie pożerała.

Inna wersja przedstawia chatkę Baby-Jagi jako starą, drewnianą budowlę na kurzej nóżce.

Wiedźmy często pełniły rolę wieszczek lub skarbnic wiedzy; mogły wspierać bohaterów w ich zadaniach, ale równie dobrze mogły im zaszkodzić.
Były symbolem mocy i siły natury, trudnej do okiełznania, przewrotnej, lecz nie zawsze złośliwej.

 

 

Wiedźmy znane z folkloru i mitologii w różnych kulturach

 

Wzmianki o wiedźmach występują w mitologiach i folklorze na całym świecie. Łączy je jedna wspólna cecha: wszystkie dysponowały niezwykłą wiedzą oraz potężną mocą.

W mitologii słowiańskiej „wiedźma” to kobieta, która pełniła rolę strażniczki tajemnej wiedzy o przyrodzie i rządzących nią siłach.
Cieszyła się szacunkiem jako mądra, obdarzona niezwykłymi zdolnościami i uduchowiona istota.

Potrafiła nie tylko rozmawiać z duchami, ale także doskonale rozumiała naturę oraz znała się na medycynie i czarach.

W greckiej mitologii jedną z najbardziej znanych wiedźm jest Kirke (Circe), która mieszkała na wyspie Ajaja. Pojawia się w „Odysei” Homera, gdzie przemienia towarzyszy Odyseusza w świnie.

Drugą znaną wiedźmą z mitologii jest Medea – mistrzyni magii, która pomogła Jazonowi zdobyć Złote Runo.

W mitologii afrykańskiej czarownice i wiedźmy odgrywają kluczową rolę. W Afryce magia często łączy się z naturą, duchami przodków oraz mocami, które mogą mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty.

W kulturach południowoafrykańskich występuje postać znana jako Sangoma – kobieta-szamanka, która ma zdolność komunikacji z duchami przodków. Choć nie jest typową wiedźmą, potrafi rzucać uroki, przepowiadać przyszłość oraz leczyć choroby za pomocą magii i ziół.

W Egipcie występuje Izyda, pierwotnie niezwykle utalentowana czarodziejka, która z biegiem czasu zyskała status bogini.

W japońskiej mitologii pojawia się Yamauba – starucha zamieszkująca góry, obdarzona magicznymi mocami. Postrzegana jest jako wiedźma o dwojakiej naturze, zdolna zarówno do niesienia pomocy, jak i wyrządzania szkód.

W hinduskiej tradycji występuje Shakini, często utożsamiana z wiedźmami. To żeńska postać magiczna, obdarzona potężną duchową energią.

Aztekowie wierzyli w istnienie Cihuateteo – złych duchów kobiet, które zmarły podczas porodu. Uważali, że powracają na ziemię jako wiedźmy, rzucające klątwy na ludzi, zwłaszcza na dzieci.

W kulturze Navajo występuje skinwalker – czarownik lub wiedźma, który ma zdolność przybierania postaci zwierzęcia. Skinwalkers to istoty, które zdobyły nadprzyrodzone moce, wyrzekając się części swojej moralności.

W mitologii mezopotamskiej, w tym babilońskiej, występuje demon Lamasztu, uważany za groźną wiedźmę. Lamasztu była odpowiedzialna za choroby dzieci, poronienia oraz śmierć noworodków.

Lamasztu często łączona jest z inną postacią znaną z mitologii judaistycznej i chrześcijańskiej – Lilith, pierwszą żoną Adama oraz matką demonów, kochanką Samaela, a niektóre teksty podają, że samego Lucyfera.

Być może to właśnie ta postać stała się przyczyną późniejszych prześladowań oraz piętnowania buntowniczych i inteligentnych kobiet w średniowieczu, które często określano mianem wiedźm oraz oblubienic diabła.

 

 

Wiedźmy w średniowieczu

 

W średniowieczu obraz wiedźm przybrał bardziej negatywną formę. Czarownice zaczęto utożsamiać z demonicznymi siłami, a kobiety podejrzewane o praktykowanie magii często padały ofiarą prześladowań i oskarżeń o herezję.

Procesy czarownic, szczególnie te, które miały miejsce w XVII wieku, stanowią mroczny rozdział w historii Europy, w którym tysiące kobiet, a także mężczyzn, straciły życie pod zarzutem praktykowania magii.

Słynne procesy, takie jak te w Salem czy w Bamberg, ukazują, jak mroczna potrafi być ludzka natura, gdy tylko zyska namiastkę poczucia władzy.

Do wyszukiwania wiedźm oraz ich niszczenia stworzono cały mechanizm w postaci Świętej Inkwizycji.

Opracowano liczne księgi, które zawierały informacje na temat rozpoznawania, ujarzmiania i unicestwiania wiedźm. Do najbardziej znanych należy Młot na czarownice.

 

 

Wiedźma z Nidzicy – proces, który wstrząsnął miastem

W XVIII wieku, w mieście Nidzica, znanym wówczas jako Neidenburg (na Mazurach), miało miejsce wydarzenie, które na długo zapisało się w lokalnej pamięci.

Jedna z mieszkanek, Ewa Turkowa, dowiedziawszy się o zdradzie męża, postanowiła go surowo ukarać. Przygotowała miksturę i go otruła. W tamtych czasach wierzono, że trucicielki oraz kobiety posiadające wiedzę o ziołach mają kontakt z diabelskimi siłami.

Sprawa szybko zyskała rozgłos, a wkrótce oskarżona przekształciła się z trucicielki w podstępną, rządną krwi wiedźmę, która co noc oddawała się Belzebubowi.

Proces, podobnie jak wiele innych związanych z oskarżeniem o czary, oparty był na wątpliwych dowodach i zeznaniach świadków, motywowanych zazdrością oraz nienawiścią. Kobieta została uznana za winną morderstwa i czarów. Skazano ją na ścięcie.

Egzekucja odbyła się publicznie, zgodnie z ówczesnymi zwyczajami w celu przestrogi dla innych. Kobieta tuż przed śmiercią miała rzuć klątwę na miasto.

Krąży legenda, że postać Ewy błąka się po murach nidzickiego zamku jako Biała Dama. Choć osobiście jej nie spotkałam, czasami można usłyszeć pojękiwania, gdy wieczorem spaceruje się wokół murów zamku.

Co roku odbywa się inscenizacja, która ma na celu nie tylko przypomnienie mieszkańcom o wielkiej krzywdzie wyrządzonej tej kobiecie, ale także, jak głosi plotka, ma zdjąć klątwę Turkowej. 🙂

 

 

Wiedźmy

Wiedźmy stanowią niezwykle bogaty archetyp – od budzących grozę, a także przerażenie, przez mądre oraz tajemnicze, po współczesne symbole niezależności i siły.

Reprezentują ludzkie lęki przed nieznanym, przed tym, co wymyka się racjonalnemu poznaniu, a jednocześnie odzwierciedlają nasze pragnienie zrozumienia świata natury i jego tajemnic.

Na przestrzeni wieków wiedźmy przeszły długą drogę – od strażniczek wiedzy, przez demoniczne istoty, aż po symbol nieposkromionej kobiecej siły.

Czy współczesna wiedźma to jedynie postać z legend, czy może symbol czegoś więcej?

Może wiedźmy rzeczywiście istnieją, lecz przyjęły nową formę – kobiet świadomych swojej mocy, niezależnych, które stoją na straży natury i żyją w harmonii z nią.