Demony w mitologii świata: czym są i skąd pochodzą?

 

Demony, pradawne istoty obecne w mitologiach na całym świecie, mają jedno wspólne pragnienie – zniszczenie ludzi. Skąd się wzięły? Czym są?

Demony od wieków obecne są w mitologiach, religiach i wierzeniach różnych kultur. W każdym systemie wierzeń stanowią one symbol chaosu oraz mrocznych sił, których pragnieniem jest unicestwienie ludzi.

Demony występują w każdej mitologii, religii i kulcie na świecie. Można je znaleźć w mitologii greckiej, rzymskiej, słowiańskiej, nordyckiej, babilońskiej, egipskiej, a także w tradycjach chrześcijańskich, muzułmańskich, żydowskich, buddyjskich i wielu innych.

Czym są i skąd pochodzą?

Demony – początek historii

Słowo „demon” (z greckiego daimon, łac. daemon) oznacza „nadprzyrodzoną potęgę” i odnosi się do istoty, która stanowi pośrednią formę między bogami a ludźmi.

Demon nie ma ciała; jest bytem duchowym.

Nazywany również „złym duchem”, ma mroczną naturę i występuje jako przeciwnik dobra w wielu kulturach, mitach, legendach oraz religiach na całym świecie.

Demony, wbrew powszechnemu przekonaniu, nie są upadłymi aniołami, lecz duchami ich potomków – nefilim. 

 

A teraz giganci, którzy zrodzili się z duchów i ciała, otrzymają na ziemi nazwę złych duchów i ich mieszkanie będzie na ziemi.

Złe duchy wyszły z ich ciała, albowiem zostali oni stworzeni z tego, co jest na górze.

Ich pochodzenie i pierwszy fundament wywodzi się od świętych Czuwających. Będą oni na ziemi złymi duchami i nazywać się będą „duchy złe”.

Mieszkaniem duchów niebieskich jest niebo, ale mieszkaniem duchów ziemskich, którzy urodzili się na ziemi, jest ziemia.

Duchy gigantów, którzy czynią zło i są zepsuci, atakują, walczą i niszczą [ wszystko] na ziemi oraz powodują smutek. Nie spożywają żadnego pokarmu, nie piją, są niewidoczni.

Księga Henocha roz. 24 8-11

 

Niektórzy twierdzą, że demony były niegdyś aniołami, które zostały wypędzone z nieba za bunt przeciwko Bogu.  Ich przywódcą miał być Lucyfer, znany również jako Szatan – władca piekła.

Zapis w księdze Henocha wyraźnie podkreśla, że demony nie są i nigdy nie były aniołami, ale ich potomkami, zrodzonymi z ducha i ludzkiego ciała.

 

Demony w mitologii żydowskiej: Demony w Talmudzie i Kabbale

W judaizmie, szczególnie w tradycji Talmudu i kabale, występują istoty określane mianem demonów, które różnią się od tych znanych z chrześcijańskiej mitologii.

Żydowska demonologia jest niezwykle zróżnicowana i obejmuje nie tylko złe duchy, ale także istoty pełniące różnorodne funkcje w nadprzyrodzonym porządku świata.

W Talmudzie jednym z najpotężniejszych demonów jest Lilith, pierwsza żona Adama, która została wypędzona z raju i stała się demonem.

Lilith jest symbolizmem chaosu, a także jest opiekunką nocnych demonów, które powodują szkody kobietom w ciąży i noworodkom, często nazywana się ją matką demonów.

 

Demony w mitologii japońskiej

W Japonii demony występują zarówno w mitologii shintoistycznej, jak i buddyjskiej. Najbardziej znane z nich to Oni – potężne, brutalne istoty o rogatych głowach, często ukazywane z maczugami w rękach.

Oni symbolizują chaos i zło, a w tradycji japońskiej przypominają diabły z zachodnich mitologii. Ich rolą jest karanie grzeszników w buddyjskich piekłach.

Innym rodzajem demonów są tengu – istoty łączące cechy ptaków i ludzi, które pełnią rolę zarówno strażników, jak i demonicznych drapieżników.

 

Demony w mitologii mezoamerykańskiej

W mezoamerykańskich mitach, szczególnie w mitologii Azteków i Majów, demony często łączone są z bogami. Utożsamiane są z duchami z podziemnego świata umarłych oraz z cierpieniem i tragiczną śmiercią.

Doskonałym przykładem jest Bóg Śmierci Mictlantecuhtli, władca Mictlanu, azteckich zaświatów, który posiadał cechy demoniczne.

Innymi postaciami są demoniczne istoty z mitologii Majów, takie jak Camazotz, bóg-nietoperz, który symbolizuje noc, mrok i śmierć. Majowie obawiali się jego okrucieństwa.

 

Demony w mitologii Dalekiego Wschodu

W tradycji Dalekiego Wschodu, szczególnie w buddyzmie i hinduizmie, demony są postrzegane jako mroczne, złe siły, które powstały jako przeciwwaga dla dobra.

W buddyzmie występują różnorodne istoty, takie jak Mara, które utrudniają osiągnięcie oświecenia. Mara symbolizuje moc iluzji i pożądania, a jej celem jest odciągnięcie człowieka od ścieżki ku oświeceniu, kusząc go i mamiąc dobrami doczesnymi.

W hinduizmie demony, znane jako asurowie, są często stawiani w opozycji do bóstw (dewas).

Nie można jednak ograniczać ich roli jedynie do złośliwości; asurowie reprezentują różnorodne siły, takie jak gniew, żądza i materializm. Ich nieustanny konflikt z bogami symbolizuje zmaganie między duchową doskonałością a cielesnością.

 

Demony w mitologii słowiańskiej

W mitologii słowiańskiej demony stanowiły nieodłączny element wierzeń oraz codziennego życia ludzi. Często przypisywano im różnorodne zjawiska naturalne, choroby oraz nieszczęścia.

Słowianie postrzegali demony jako istoty z natury dzikie, pozostające poza kontrolą człowieka. W tej mitologii występowały również demony, które nie były jednoznacznie dobre ani złe.

Mitologia słowiańska obfituje w liczne demoniczne postacie, które pełnią różnorodne funkcje i odgrywają istotne role w życiu ludzi. Słowianie wierzyli, że demony są nierozerwalnie związane z naturą, żywiołami oraz zjawiskami codzienności, takimi jak na przykład nagła śmierć.

 

Demony w mitologii egipskiej

W mitologii egipskiej demony były istotami obdarzonymi nadprzyrodzonymi mocami, które zamieszkiwały przestrzeń między światem duchów i bogów a światem ludzi.

Pełniły różnorodne role – zarówno ochronne, jak i szkodliwe – a ich obecność często wiązała się z życiem pośmiertnym, magią oraz ochroną duszy.

Na przykład Ammit, znany również jako „Pożeracz Umarłych”, był demonicznym potworem, który pożerał serca grzeszników.

Apopis był olbrzymim wężem o demonicznych cechach, uosabiającym chaos, ciemność i zło. Stanowił śmiertelnego wroga boga słońca, Ra.

W mitologii egipskiej demony pełniły różnorodne role. Z jednej strony istniały mroczne siły, takie jak Ammit czy Apopis, które niosły ze sobą zniszczenie. Z drugiej zaś, pojawiały się demony ochronne, takie jak Bes, oraz te, które strzegły dusz w Duat.

 

Demony w mitologii greckiej

W mitologii greckiej demony nie są jedynie złymi istotami – niektóre z nich mają neutralny charakter, inne personifikują różne działania, a jeszcze inne symbolizują potęgę natury.

Erinie, znane również jako Furie w mitologii rzymskiej, były boginiami zemsty. Były bezlitosne i symbolizowały nieuchronność działania. Wierzono, że ścigały przestępców, zsyłając na nich szaleństwo, choroby, a nawet śmierć.

Innymi demonami był Harpie to przerażające istoty o ciałach ptaków i głowach kobiet. Porywały ludzi. Były okrutne, niosły ze sobą nieszczęście, chaos i zniszczenie.

 

Demony w mitologii rzymskiej

W mitologii rzymskiej demony, podobnie jak w innych wierzeniach, były uważane za sprawców wszelkiego zła. Rzymianie zaadoptowali wiele greckich bóstw i demonów, nadając im jednak własne funkcje.

Daemon lub genius postrzegane były jako złe duchy, które mogły wpływać na ludzi i ich niszczyć.

Lemury i Larwy były demonicznymi duchami zmarłych. Wierzono, że Lemury to zmarłe duchy, które nie zaznały spokoju po śmierci. Często postrzegano je jako złowrogie demony.

 

Demony w mitologii nordyckiej

W mitologii nordyckiej demony i złowrogie byty pełniły rolę sił przeciwnych do sił jasności. W odróżnieniu od innych kultur, w mitologii nordyckiej nie występują demony w tradycyjnym znaczeniu tego słowa; są one jedynie manifestacją opozycji  – chaosu i śmierci, stanowiąc przeciwwagę dla ładu oraz życia.

Warto jednak zauważyć, że te postacie nie zawsze były groźne – często balansowały na granicy chaosu i porządku.

Idealnym przykładem takiego mrocznego bytu jest Loki, często nazywany bogiem chaosu i oszustwa, a także demoniczną siłą zniszczenia. Loki balansuje między tym, co dobre, a tym, co mroczne i złe.

Jotunowie, Fenrir, Hel, Jormungand, Surt i Nidhogg to postacie, które ucieleśniają nieokiełznane moce natury, zniszczenia i chaos.
Według mitologii nordyckiej świat jest złożoną konstrukcją, balansującą między krainą bogów, ludźmi a demonicznymi siłami.

Święte drzewo Yggdrasill pełni rolę spoiwa, łącząc te trzy sfery: świat bogów, ludzi oraz mroczny wymiar olbrzymów i podziemi.

Ta subtelna równowaga między siłami dobra a zła sprawia, że świat może istnieć. W mitologii chaos jest równie niezbędny jak porządek; zarówno jasność, jak i ciemność muszą współistnieć.

 

Demony w mitologii babilońskiej

W mitologii babilońskiej, będącej dziedzictwem tradycji mezopotamskiej demony odgrywały kluczową rolę w wierzeniach religijnych.

Babilończycy wierzyli, że świat jest zamieszkany przez bogów i demony, a ludzie zajmują pozycję między nimi.

Demony postrzegano jako nadprzyrodzone siły, które mogą wywoływać choroby, katastrofy i inne nieszczęścia, a ich obecność utożsamiano z wszelkim złem.

Jednym z najstraszniejszych demonów była Lamasztu. Demoniczna bogini (utożsamiana później z Lilith) według wierzeń atakowała kobiety w ciąży i nowo narodzone dzieci. Uważano również, że Lamasztu może wywoływać choroby, złe sny i inne nieszczęścia.

Innym popularnym demonem był Pazuzu – demon wiatru, który wywoływał susze i burze. Miał ludzkie ciało, skrzydła, ogon skorpiona oraz głowę lwa.

 

Demony – istoty chaosu

Mimo że demony w mitologiach różnych kultur różnią się pod względem roli i symboliki, można dostrzec pewne wspólne cechy.

W wielu tradycjach demony pełnią funkcję pośredników między światem ludzi a światem bogów, a ich działania mają na celu zarówno utrzymanie równowagi, jak i wprowadzenie chaosu.

Niezależnie od tego, czy mówimy o demonach z mitologii greckiej, nordyckiej, egipskiej, słowiańskiej czy babilońskiej, w każdej z tych kultur byty te odzwierciedlają lęki, wierzenia i pragnienia ludzi.

Utożsamiane z nieszczęściami oraz mrocznymi, skrywanymi głęboko pragnieniami często stają się przyczyną ludzkich nieszczęść.

Pojawia się pytanie: czy demony naprawdę istnieją?

A może to ludzie, próbując ukryć swoje mroczne oblicze, sami stworzyli demony, nadając im cechy istot potężniejszych, pochodzących z innego świata?